Studiegroep Ethica

Na de Introductiecursus Spinoza kan men deelnemen aan een Studiegroep Ethica. In elk van de 5 maandelijkse bijeenkomsten staat één van de delen van de Ethica centraal: 1. God; 2. Aard en oorsprong van de menselijke geest; 3. Oorsprong en aard van de gevoelens; 4. De slavernij van de mens, of de kracht van de gevoelens; 5. Het vermogen van het verstand, of de vrijheid van de mens.
Bij de studiegroep wordt meer zelfstudie van de deelnemers verwacht dan bij de introductiecursus. 

In 2018-2019 zullen de bijeenkomsten van de studiegroep Ethica verzorgd worden door Jeroen Bartels en plaatsvinden op donderdagmiddagen, één groep van 12.30-14.30 uur en één groep van 15.00-17.00. Data:22 november, 20 december, 24 januari, 28 februari, 28 maart. Het cursusgeld bedraagt €75.

Overige studiegroepen

Wie (bijvoorbeeld via de Introductiecursus of de Studiegroep Ethica) enigszins vertrouwd is met het begrippenapparaat van Spinoza's filosofie, kan deelnemen aan de studiegroepen die in september van start gaan. Deze zijn gewijd aan een bepaald thema of werk van Spinoza. Evenals voor de Studiegroep Ethica wordt hier een behoorlijke mate van zelfstudie (in de vorm van het lezen van de aangeboden teksten) van de deelnemers verwacht. De studiegroepen worden gegeven door verschillende docenten.

In het seizoen 2017-2018 staan de volgende studiegroepen op het programma: Spinoza - vreemdeling; Spinoza actueel; Rondom Spinoza; Ervaring, verbeelding, gevoel, intuïtie. De studiegroepen vinden plaats in de centrale vestiging van de Openbare Bibiliotheek Amsterdam (OBA) op het Oosterdokseiland, nabij Amsterdam CS. 

1. Spinoza-vreemdeling
De Spinozadag van dit jaar, 25 november 2018 staat in het teken van de vreemdeling. Spinoza’s familie was afkomstig van het Iberisch schiereiland, waar joden om hun geloof vervolgd werden. Uit Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden kwamen protestanten om dezelfde reden naar de Republiek. Spinoza vervreemde van de gemeenschap waarin hij opgroeide door de contacten die hij onder meer op de beurs met mensen buiten de gemeenschap onderhield en verbond zich persoonlijk maar ook in zijn werk met de Republiek. In zijn politieke filosofie, die men als een weerslag van zijn eigen ervaringen kan zien, zijn niet de culturele en religieuze achtergrond bepalend, maar de bijdrage van de burger aan de samenleving.
Ter voorbereiding op de Spinozadag onderzoeken we in 6 bijeenkomsten Spinoza’s politieke filosofie met een speciale interesse voor de thematiek van vreemdelingen en zijn ideeën over het proces van integratie.
Data: Donderdagmiddag 6 en 20 september, 4 en 18 oktober, 1 en 15 november
Tijd: 12.30-14.30
Begeleiding: Henri Krop en Karianne Marx
Cursusgeld: €95

2. Spinoza Actueel
Onder deze noemer brengen we een serie bijeenkomsten met verschillende sprekers/begeleiders. Elk van hen is op zijn/haar eigen manier Spinozaonderzoeker. Recent zijn van een aantal van hen publicaties verschenen, vandaar de algemene noemer ‘Spinoza Actueel’. U kunt zich inschrijven voor de gehele serie van 9 bijeenkomsten.
Data: Donderdagmiddag 6 september, 4 oktober, 1 november, 6 december, 10 januari, 7 februari, 7 maart, 4 april en 9 mei
Tijd: 15.00-17.00
Cursusgeld:€140

Nanne Bloksma: Spinoza, een wonderbaarlijk gezonde filosoof
Naar aanleiding en op basis van haar publicatie ‘Spinoza: a miraculously healthy philosopher’ (dit voorjaar verschenen in de Mededelingen vanwege het Spinozahuis; zie www.spinozahuis.nl/publicaties ) legt Nanne Bloksma ons op 6 september en 4 oktober uit hoe het zat met verschillende bedreigingen voor de gezondheid in de zeventiende eeuw, en voor Spinoza in het bijzonder. Het gangbare beeld dat Spinoza een zwakke gezondheid had en langdurig kampte met een longaandoening kon door Nanne worden bijgesteld. Zij combineert Spinoza-onderzoek met een biomedische achtergrond.

David Kenning: Spinoza and existentialism (voertaal Engels)
Spinoza’s philosophy begins with the objective, timeless truth of Nature. Knowledge of who and what we are requires an objective perspective - as if from the outside looking in. Existentialism reverses this perspective, where the truths of existence are lived and experienced through the immediacy of subjective consciousness in time - from the inside, looking out.
Despite these differences in perspective, there are surprising points of agreement between Spinoza and many existentialist thinkers. Both prioritise human purpose, both seek individual freedom based on self-awareness, both emphasise the power and significance of human emotions and taking personal responsibility for our existence in a universe without purpose or design. For both, human existence is a process of becoming, of what we make of ourselves. And like the existentialist, Spinoza’s idea of the free man entailed separating himself from bondage (or inauthenticity). These two seminars (1 November/6 December) will explore the tensions and similarities between the objective and subjective approaches to understanding what it means to be human. ” Philosophers discussed will include Spinoza, Kierkegaard, Nietzsche, Heidegger and Sartre.

René Willemsen: Spinoza: grondlegger van de gedragswetenschappen (waaronder de economie)
In 2017 verscheen van René Willemsen Het ontspoord eigenbelang. Essay over Spinoza en de complexiteit van de economie (uitgeverij Nobelman). René heeft naast Spinoza de economische geschiedenis bestudeerd. Op 10 januari stelt hij de volgende thema’s aan de orde: Spinoza als handelaar binnen en buiten de Joodse gemeenschap; Economie en denken in de 17e eeuw; situatie te Amsterdam. Dit wordt op 7 februari gevolgd door een bijeenkomst met de volgende thema’s: Conatus en economie; Evolutionair denken en economie; Eigenbelang en samenwerken/reciprociteit; De mens is geen rationeel handelend wezen.

Ton de Kok: God voor niet-gelovigen; de God van Spinoza
Naar aanleiding van zijn meest recente werk God voor niet-gelovigen. De God van Spinoza (uitgeverij Toth) behandelt filosofiedocent Ton de Kok Spinoza’s denken over God in de traditie van het denken over God. Ook zijn eerdere bundels, Wat is God? Filosofen en schrijvers op zoek (2013 , Toth) en Wat is God? Wetenschappers en kunstenaars op zoek (2017, Toth). Op 7 maart zullen de filosofen en schrijvers uit de traditie centraal staan; op 4 april gaat het over de God van Spinoza, en op 9 mei is de zoektocht van de wetenschappers aan de beurt.

3. Rondom Spinoza
Spinoza leefde en werkte niet in een vacuüm. We weten dat hij met zijn vrienden correspondeerden over zijn werk, dat zij hem financieel steunden en ervoor hebben gezorgd dat zijn werk na zijn dood nog werd uitgegeven. Sommigen van de mensen met wie Spinoza omging hebben ook zelf gepubliceerd. In deze studiegroep bekijken we wat van het vroege werk van Spinoza, dat meer met zijn omgeving samenhangt dan zijn latere werk. Daarnaast bekijken we werk van anderen die in Spinoza’s omgeving opereerden.
De opzet zal thematisch zijn, waarbij thema’s als het toegankelijk maken van kennis (woordenboeken en vertalingen), filosofie door leken, politieke filosofie en religiekritiek aan de orde komen.
Data: Donderdagavond 6 september, 4 oktober, 1 november, 10 januari, 7 februari, 7 maart, 4 april, 9 mei.
Tijd: 19.30-21.30
Begeleiding: Henri Krop en Karianne Marx
Cursusgeld: €125

4. Ervaring, verbeelding, gevoel en intuïtie
In een universum waar God ons niet liefheeft, de natuur niet voorzienig is en onze ziel slechts een 'idee van het lichaam', waar we geen vrije wil of een andere ontsnappingsmogelijkheid aan de wetten van God hebben, hoe kunnen we daar dan gemoedsrust vinden? Hoe kunnen wij mensen, gedreven als we zijn door onze conatus, dwz door ons essentiële verlangen om te blijven voortbestaan en onze kracht uit te breiden, toch vrijwel volmaakt gelukkig zijn in de wetenschap dat we uiteindelijk zullen verzwakken en sterven?
Spinoza's antwoord is 'door kennis'. Maar zijn kennisleer is gecompliceerd en hier en daar mysterieus en misschien wel het lastigste onderdeel van zijn filosofie. Zijn ethiek en geluksleer kunnen we echter niet begrijpen zonder zijn kennissoorten zo goed mogelijk te doorgronden.
Welke rol spelen begrippen als 'gevoel', 'instinct', 'verbeelding', 'fantasie' en 'intuïtie' in zijn filosofie en hoe staat hij tegenover de menselijke creativiteit en de kunst?
We zullen dit alles gaan verkennen, ook in vergelijking met de epistemologieën van de Stoïcijnen en de Epicureeërs, waarmee de kennisleer van Spinoza verrassende overeenkomsten heeft.
Onderdelen: De rol van de imaginatio; Ervaring en eeuwigheid ('we voelen en ervaren dat we eeuwig zijn'); Heldere en onderscheiden ideeën; Intuitieve kennis

Data: Donderdagmiddag 13 september, 11 oktober, 8 november, 17 januari, 14 februari, 14 maart, 11 april, 16 mei.
Tijden: 12.30-14.30/15.00-17.00 (In de eerste groep zijn nog plaatsen; de tweede groep is VOL)
Begeleiding: Anne Woodward
Cursusgeld: €125

Nadere informatie en aanmelden

Nadere informatie over de studiegroepen kunt u verkrijgen bij Karianne Marx:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 06 - 43.49.89.15.