Spinozadag - zondag 22 november 2020
Sprekers: Henri Krop (Erasmus Universiteit Rotterdam), Jo Spaans (Universiteit Utrecht), Ernst van den Hemel (KNAW/Universiteit Utrecht)
Veiligheid in vrijheid
Hoewel we dit jaar niet samen kunnen zijn in Paradiso om de geboortedag van Spinoza en de 350ste verjaardag van het Theologisch-politiek traktaat te vieren, kunnen we deze dag natuurlijk niet ongemerkt voorbij laten gaan. Afgelopen week zijn de eerste lezingen die gepland stonden opgenomen, om op 22 november hier op de website te publiceren. Hieronder vindt u de opnames van de lezingen van Henri Krop (Erasmus Universiteit Rotterdam), Jo Spaans (Universiteit Utrecht) en Ernst van den Hemel (KNAW/Universiteit Utrecht).
Mensen die al een kaartje hadden aangeschaft hebben een mail van Paradiso gekregen met de mogelijkheid om de bestelling te annuleren en het geld terug te vragen. Het is ook mogelijk om het kaartje om te zetten in een 'voucher' die 24 maanden geldig is of een donatie te doen.
TTP 350 jaar
Dit jaar is het precies 350 jaar geleden dat anoniem in Amsterdam het Theologisch-Politiek Traktaat verscheen. Deze symbiose van theologie en politiek doet ons, levend in een tijd waar kerk en staat gescheiden zijn, vreemd aan, maar ook Spinoza’s tijdgenoten vonden het een merkwaardig boek. Hoewel het aanhaakt bij vroegmoderne debatten over tolerantie, vrijheid en democratie, vonden zij de conclusies bizar. In 1674 is het verboden.
Tot diep in de twintigste eeuw kreeg het Theologisch-Politiek Traktaat weinig belangstelling. Het leek een gelegenheidswerk, dat alleen historici interesseerde. Daarbij komt dat de inhoud moeilijk te verenigen is met de Ethica. Pas de laatste decennia wordt het Theologisch-Politiek Traktaat algemeen erkend als Spinoza’s tweede hoofdwerk.
Net als bij de Ethica is het uitgangspunt het naturalisme. Volgens Spinoza is de menselijke verbeelding de oorzaak van het ontstaan van godsvoorstellingen bij verschillende volken. Al in de oudheid trokken filosofen uit de tegenstrijdige ‘godsbeelden’ de conclusie dat godsdiensten louter op bedrog berusten en een vorm van bijgeloof zijn. Spinoza gaat echter verder: hij wijst erop dat alle godsdiensten tot sociaal gedrag aansporen. Door zijn distantie is Spinoza de eerste religiewetenschapper.
Spinoza leefde in een tijd vol godsdienstoorlogen, maar waar de meeste filosofen, zoals Thomas Hobbes, het antwoord zien in een inperking van de vrijheid en een absoluut regerende vorst, pleitte Spinoza juist voor een democratie, die van ‘onderdanen burgers maakt’. Het is immers vrijwel onmogelijk mensen de vrijheid van denken en spreken te ontnemen. Bovendien spelen kritische burgers in de praktijk juist een belangrijke rol bij een duurzame samenleving.
Voor het online Spinozadag ‘bezoek' vragen we u een donatie te overwegen.
De ASK hoopt in samenwerking met Paradiso een inmiddels jaarlijkse traditie voort te zetten, juist in deze roerige tijden en we verheugen ons op uw komst.
De Spinozadag zal worden geopend met een inleiding over het belang van het Theologisch-Politiek Traktaat door Henri Krop (Erasmus Universiteit Rotterdam).
Jo Spaans (Universiteit Utrecht) zal een toelichting geven over de 17e-eeuwse context van het TTP.
Ernst van den Hemel (KNAW/Universiteit Utrecht), doet onderzoek naar populisme, religie en sociale media en zal een ingaan op de actualiteit van het TTP anno 2020 in sociaal - religieus opzicht.
----
Lezingen Spinozadag 2020
Henri Krop - De TTP een filosofisch meesterwerk: doel, inhoud en samenhang