28 november 2021
Sprekers: Karianne Marx, Jamie van de Klaauw en Jelle van Buuren
Onderaan vindt u de geluidsopnames.
Spinoza was een kritisch denker, die vastgeroeste ideeën en algemeen aanvaarde opvattingen ter discussie stelde. Hij verdedigde het recht om afwijkende meningen te verkondigen en stelde denkvrijheid voorop. Toch meende hij ook dat de mens, wanneer hij in het nauw wordt gebracht, al snel geloof hecht aan de onzinnigste producten van de fantasie. Het bijgeloof blijft, zo redeneerde hij, altijd onder ons.
De afgelopen jaren en maanden lijken Spinoza's gedachten hierover alleen nog maar meer te bevestigen. Ook na een aantal eeuwen Verlichting vinden allerlei complottheorieën, vooral in crisistijd, steeds weer aanhang.
Genoeg aanleiding dus om ons de vraag te stellen: Hoe verklaart Spinoza de macht van het geloof in ‘false facts’ en kunnen diens opvattingen dienen als antistoffen tegen het geloof in aannames die in strijd zijn met wat de wetenschap zegt? Wat zijn de kenmerken van complotdenken? Waar houdt het kritisch volgen van de overheid en andere machthebbers op en begint bijgeloof?
De ochtend werd geopend door Henriet Ooms (bestuurslid Amsterdamswe Spinoza Kring)
en Henri Krop verzorgde een korte inleiding.
Karianne Marx studeerde Wijsbegeerte en Geschiedenis in Utrecht. In 2004 studeerde zij af met een scriptie over Spinoza's kentheorie. Tijdens en na haar promotie werkte ze als docent aan de VU en de UU. Al vele jaren verzorgt ze zeer gewaardeerde cursussen voor de ASK. Zij zal aandacht vragen voor de ‘macht van het verstand’ en de rol van wetenschap in het denken van Spinoza.
Jamie van der Klaauw is bestuurskundige en filosoof en werkt op dit moment aan een proefschrift over een politiek-theoretisch onderwerp aan de Erasmus Universiteit. Hij zal op basis van het Theologisch-politiek Tractaat het politieke kader schetsen van Spinoza’s denken over de macht van het bijgeloof.
Jelle van Buuren is universitair docent bij het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden. Zijn recente onderzoek richt zich op welke rol complotdenken speelt in processen van delegitimisering van politiek en overheid. Over dit onderwerp publiceert hij sinds vele jaren en wordt hij regelmatig geïnterviewd voor radio en tv.
De foto's zijn gemaakt door Gerard Arninkhof.
Karianne Marx
Jamie van der Klaauw
Jelle van Buuren
Begeleidende tekst bij het programma van de dag:
VoorredeTTP_programma_2021.pdf
Geluidsopname van de ochtend in delen opgeknipt:
Opening en Introductie Spinozadag 2021
Karianne Marx Spinozadag 2021
De macht van het verstand en de rol van wetenschap in het denken van Spinoza.
Jamie van der Klaauw Spinozadag 2021
Macht, bijgeloof en politiek bij Spinoza.
Jelle van Buuren Spinozadag 2021
Strijd om de waarheid
Complot denken en de delegitimisering van de politiek.
Discussie en afsluiting Spinozadag 2021
Lezing van Jamie van der Klaauw op schrift:
Spinoza_en_het_complot_Jamie_van_der_Klaauw.pdf
Lezing van Jelle van Buuren op schrift:
Spinozadag_Strijd_om_de_waarheid_Jelle_van_Buuren.pdf
Publiek op anderhalve meter 
